Instrument in Support of Trade Exchanges یا به اختصار اینستکس INSTEX رو در اخبار زیاد شنیدین تو این مقاله میخاییم ببینیم که چیه و آیا میتونه موفق بشه که تحریم رو دور بزنه یا اینکه فقط یک شعاره!
چرا اینستکس به وجود آمد؟
بعد از خروج آمریکا از توافق برجام عملا دسترسی ایران به بانک های معتبر جهانی قطع شد پس از مدتی سویفت هم از دادن خدمات به ایران امتناع کرد. بزارید اول بفهمیم ساز و کار تحریم چجور کار میکنه. تا بعد مشخص بشه ساز و کار اینستکس چقدر قراره موفقیت آمیز باشه
آمریکا چجور میتونه همه دنیا رو مجبور کنه که از تصمیمش تبعیت کنند؟
تحریم و جریمه بانک ها:
فرض میکنیم ایران نفت به یک کشور فروخته وحالا میخاد پولش رو برگردونه. خب اینجور نیست که شما برید و مثلا ۱۰ میلیون دلار نقد بگیرید و بیارید. همین اتفاق رو هم در کشور خودمون شاهدیم که بیشتر پول آدمها توی بانکه و فقط از حساب یک نفر به حساب دیگه منتقل میشه. سویفت به زبان ساده چیزی مثل کارت به کارت بود شما از حسابهای مختلف در بانک های دیگه پول به حساب خودتون در ایران انتقال بدید و یا بالعکس. پس تا اینجا خیلی ساده فهمیدیم که ایران دیگه نمیتونست به بانکهای مختلف وصل بشه.
این پایان ماجرا نبود از اونجایی که آمریکا بزرگترین اقتصاد دنیاست و عملا جریان مالی جهان از بانک های اون میگذره. خیلی راحت گفت بین من و ایران باید یکی رو انتخاب کنید. اگرم یه روزی با ایران کار کردید و خواستید به امریکا برگردید باید جریمه پرداخت کنید. خب هر بانک عاقلی بلافاصله تمام روابطش رو با ایران قطع میکنه دلیلش هم سادست. هزینه و فایده ، اگر یک بانک داره با آمریکا ۱۰ میلیارد کار میکنه برای ۱ میلیون این ریسک رو نمیکنه . میشه فهمید که بانکی در حد و اندازه متوسط هم دیگه حاضر نیست با ایران کار کنه. اینم یه لیست از بانک های جریمه شده با خوندن مبالغ میتونید بفهمید چقدر نقره داغ شدند که دیگه از اسم ایران هم خواهند ترسید.
لیست جریمه که بانک ها بدلیل دور زدن تحریم های ایران پرداخت کردند
| نام بانک | کشور | سال | میزان جریمه به دلار |
| BNP paribas | فرانسه | ۲۰۱۴ | ۸٫۹ میلیارد |
| HSBC | انگلیس | ۲۰۱۲ | ۱٫۹ میلیارد |
| کامرز بنک | آلمان | ۲۰۱۵ | ۱٫۴۵ میلیارد |
| ZTE | چین | ۲۰۱۸ | ۱٫۳ میلیارد |
| Standard Chartered | انگلیس | ۲۰۱۲ | ۶۶۷ میلیون |
| ING | هلند | ۲۰۱۲ | ۶۱۹ میلیون |
| Credit Suisse | سوئیس | ۲۰۰۹ | ۵۳۶ میلیون |
| ABN Amro | هلند | ۲۰۱۰ | ۵۰۰ میلیون |
| Barclays | انگلیس | ۲۰۱۰ | ۲۹۸ میلیون |
| دویچه بانکپ | آلمان | ۲۰۱۵ | ۲۵۸ میلیون |
| شرکت نفت شلومبرگر | آمریکا | ۲۰۱۵ | ۲۳۳ میلیون |
| دویچه بورس | آلمان | ۲۰۱۳ | ۱۶۰ میلیون |
| Clearstream Banking | آلمان | ۲۰۱۴ | ۱۵۲ میلیون |
| Royal bank of Scotland | انگلیس | ۲۰۱۳ | ۱۰۰ میلیون |
| JPMorgan | آمریکا | ۲۰۱۱ | ۸۸٫۳ میلیون |
| شرکت هواپیماسازی فوکر | هلند | ۲۰۱۴ | ۲۱ میلیون |
| cse ترنستل | سنگاپور | ۲۰۱۷ | ۱۲ میلیون |
| Bank of Moscow | روسیه | ۲۰۱۴ | ۹٫۵ میلیون |
| Bank of Tokyo- Mitsubishi | ژاپن | ۲۰۱۲ | ۸٫۶ میلیون |
| ANZ Banking Group | استرالیا | ۲۰۰۹ | ۵٫۸ میلیون |
| پن آمریکن سید | آمریکا | ۲۰۱۶ | ۴٫۳ میلیون |
| Intensa Santapaolo | ایتالیا | ۲۰۱۳ | ۳ میلیون |
| باراکودا نتوورک | آمریکا | ۲۰۱۵ | ۱٫۵ میلیون |
| دنتسپلی سیرونا | آمریکا | ۲۰۱۷ | ۱٫۲ میلیون |
| National Bank of Abu Dhabi | امارات | ۲۰۱۲ | ۸۵۵ هزار |
| Compass Bank | آمریکا | ۲۰۱۰ | ۶۰۷ هزار |
| آمریکن اکسپورت لاینر | آمریکا | ۲۰۱۷ | ۵۲۸ هزار |
| Commerzbank AG | آلمان | ۲۰۱۱ | ۱۷۵ هزار |
| Societe Generale | فرانسه | ۲۰۱۱ | ۱۱۱٫۳ هزار |
| بلو رابین | ْآمریکا | ۲۰۱۵ | ۸۲ هزار |
| Walls Fargo | آمریکا | ۲۰۱۰ | ۶۷٫۵ هزار |
| Bank of Guam | آمریکا | ۲۰۱۳ | ۲۷ هزار |
| Comapass Bank | آمریکا | ۲۰۱۳ | ۱۹ هزار |
| deutsche Bank | آلمان | ۲۰۱۳ | ۱۸٫۹ هزار |
| Trans-Pacific National Bank | آمریکا | ۲۰۱۱ | ۱۲٫۵ هزار |
تحریم و جریمه شرکت ها:
دقیقا همین اتفاق برای شرکت ها میفته که باید تصمیم بگیرند بین ایران و آمریکا یک بازار رو انتخاب کنند که مشخصه به خاطر سود خودشون به سمت آمریکا غش میکنند. پس تا الان نه هیچ شرکت درست درمونی و نه بانکی حاضر نیست با ایران کار کنه به دلیل ریسک از جریمه و تحریم!! یه نگاه به لیست بکنید بد نیست که ببینید جریمه ها چقدر سنگین بودند.
راه حل اروپا:
خب اروپا گفت من برای اینکه بتونم برجام رو زنده نگه دارم میخام یک نهادی شبیه بانک درست کنم که ایران هرچی مجصول تحریمی فروخت در این نهاد قرار بده و هر شرکت اروپایی هم که به ایران محصول فروخت بتونه از نهاد پولش رو بگیره. اسم این نهاد هم شد اینستکس که قراره تبادلات مالی رو با ایران آسون کنه 🙂
آیا اینستکس موفق خواهد شد؟
با توجه به مطالب بالا خودتون چی فکر میکنید؟ این ساز و کار از دو طرف تشکیل شده اول خریدار و دومی فروشنده. خریدار نفت ایران که جرات خرید نداره و برفرض خرید کدوم شرکت استخون داری بیخیال مبادلاتش با آمریکا میشه تا توی بازار ایران کار کنه!! پس برای همینه که میبینید که ایران همیشه میگه اروپا از برجام حمایت سیاسی میکنه و نه حمایت واقعی! به نظر من اینستکس کلا در حد یک شوخی تلخ باقی میمونه و در بهترین حالت برای خرید دارو و غذا ازش استفاده خواهد شد و نه بیشتر.
راه حل چیست؟
انشالله هروقت وزیر امورخارجه شدم برای راه حل هم فکری خواهم کرد:)