در این نوشته راجب تاریخچه رسانه در زندگی بشر صحبت میکنیم تا بدانیم رسانه از کجا شروع شد و دارد به چه سمتی میرود. درک این تاریخچه به ما کمک میکند تا بتوانیم این سیر پیشرفت را دنبال کنیم تا در سلسله مقالات آینده بتوانیم تاثیرات اجتماعی این تغییرات بر ذهن و جامعه را درک کنیم.
تعریف: رسانه معنای مختلفی دارد اما ساده ترین معنای آن میشود وسیله انتقال پیام به دیگران یعنی وسیله انتقال دیتا و پیام. میتواند کبوتر نامه بر باشد و یا نسخه دیجیتال اون یعنی تویتر!!
اگر بخواهیم رسانه را در طول حیات بشر تقسیم کنیم میتوان آن را به چهار دوره تقسیم کرد و دوره پنجم را خودمان حدس میزنیم.
دوره اول – رسانه های شنیداری
سالهای اولیه حیات بشر رسانه تشکیل میشد از انسانهایی همچون جارچی که خبر را به دیگران میرساندند و یا روحانیانی که پیام دین را به مردم آموزش میدادند. در این دوره رسانه عموماً به صورت شنیداری بود. اخبار ، پیامها و…. به وسیله افراد به یکدیگر منتقل میشد. وعاظ نیز به عنوان نوعی رسانه جمعی عمل میکردند.
دوره دوم- رسانه های مکتوب
نوشتار همیشه کم بیش در زندگی بشر وجود داشت اما بدلایل زیادی نمیتوانست از شنیدار پیشی بگیرد. اولین دلیل عدم موفقیت ، سخت بودن چاپ کتاب بود چرا که علاوه بر آنکه کاغذ به راحتی وجود نداشت نوشتن کتاب به صورت کتابت نفرات بود. دقیقاً همانگونه که قرآن کتابت میشد یعنی یک نفر میخواند ، الباقی کتب نیز چاپ میشد که کاری به شدت وقت گیر و زمان بر بود. مشکل دیگر بی سوادی عمومی مردم بود و سواد خواندن و نوشتن جز در میان قشر خاصی از مردم وجود نداشت. مجموعه این عوامل باعث شد تا قبل از اختراع ماشین چاپ، با اینکه کتاب وجود داشت چندان از آن استقبال نشود اما اختراع ماشین چاپ و انقلاب صنعتی به ناگاه کتاب را به عنوان یک رسانه جدید وارد جامعه شد. از طرف دیگر با به وجود آمدن روزنامه ها دیگر خبر نیز به این رسانه ها اضافه شد.
دوره سوم – رسانه های دیداری و شنیداری
اختراع رادیو ، تلویزیون و سینما انقلاب دیگری بود. رسانه های تصویری و شنیداری ذهن مخاطب را درگیر خود میکرد. درواقع وعاظ جدید رسانه ای این قابلیت را داشتند که میلیون ها مخاطب را در زمان واحد درگیر کرده و پیام خود را منتقل کنند. انسان جدید محو این رسانه شد چراکه جذابیت های بصری را به وی نشان میداد که در گذشته نمیتوانست ببیند. از همه مهمتر سبک بیان و محتوای صحبت ها به شدت گسترده شد. اگر تا دیروز بیشتر صحبت از دین ، ایدئولوژی و فلسفه ، جامعه و…. در سخنرانیها بود امروز مجریان بخش اعظم حرف های خود را به سخنان عامه پسند اختصاص میدادند.
وعاظ نه به معنای کسی که منبر میرود بلکه به معنای عام یعنی یک سخنران یا مجری که پیامی را منتقل میکند.
دوره چهارم – رسانه های مجازی
امروز ما در دوره چهارم قرارداریم. در این دوره دیگر مخاطب دست و پا بسته نیست. او میتواند انتخاب کند چه ببیند چه موقع ببیند و چگونه ببیند. همچنین این مخاطب دارای ارتباط دو سویه با رسانه است او میتواند نظر بدهد و رسانه نیز میتواند میزان تاثیر گزاری خود بر مخاطب را بسنجد.
دیگر از پخش فلان برنامه در ساعت مشخص خبری نیست. تلویزیون های بر بستر اینترنت به شما این قابلیت را میدهد تا خودتا برای پخش برنامه ها برنامه ریزی کنید. همچنین در بستر اینترنت شما بر اساس سلایق خودتان انتخاب میکنید چه چیزی را مشاهده کنید.
زمانی مخاطب به دنبال رسانه میدوید چراکه انتخاب محدود بود اما امروز این رسانه است که به دنبال مخاطب میدود تا انتخاب شود
دوره پنجم – واقعیت مجازی
شاید یکم برای حدس زدن دوره بعدی زود باشد اما به نظر من رسانه بعدی ، واقعیت مجازی است. دنیایی را تصور کنید که در آن شما دیگر یک فیلم را نمیبینید بلکه در آن حضور دارید. تجربه شما همچون یک خواب واقعی است و تجربه ای که به دست می آورید چیزی شبیه به تجربه واقعی است. فیلم ماتریکس سالها پیش نوعی از این دنیا را نشان میداد که افراد در دنیایی مجازی در حال زندگی بودند. این فیلم را اگر ندیده اید حتماً ببینید و اگر از دیدن آن سالها گذشته است باردیگر به تماشای آن بنشینید.
هدف از این نوشته تنها بیان مختصری از تاریخ رسانه بود تا بعد بتوان راجب آن صحبت کرد ( راجب واقعیت مجازی اینجا بخوانید) و تاثیر آن بر تفکر بشر را درک نمود. ابزار تفکر نوع تفکر ما را نیز عوض میکند و این واقعیتی است که وجود دارد اما این بدیهیات عموماً توسط ما نادیده انگاشته میشود. در انتها شما را با یک سوال تنها میگذارم اگر بخواهید یک مقاله به کمک اینترنت بنویسید و اگر همان مقاله را تنها به وسیله کتابهای موجود در کتابخانه بنویسید این دو مقاله چقدر باهم تفاوت خواهند کرد؟ اگر نمیدانید کافی است امتحان کنید.